
In het hart van de 13e eeuw, toen de wereld door een golf van verandering werd overspoeld, speelde zich een beslissende gebeurtenis af in het huidige Azerbeidzjan: de Slag bij Gandsja. Deze slag, die in 1225 plaatsvond, markeerde niet alleen een belangrijke militaire triomf voor de Mongoolse legers onder leiding van Dzjengis Khan’s kleinzoon Hulagu, maar bracht ook een geleerde met uitzonderlijke intellectuele gaven naar voren: Nasiruddin Tusi.
Nasiruddin Tusi, geboren in het huidige Iran in 1201, was een polymath van ongekende betekenis. Wiskundige, astronoom, filosoof en theoloog - hij beheerste alle vakgebieden met een briljante geest. Zijn werken zouden eeuwenlang de Islamitische wereld beïnvloeden, en zelfs in Europa zouden zijn ideeën veel later weerklinken. Maar terug naar Gandsja.
De Slag bij Gandsja was een onderdeel van Hulagu’s veroveringstocht door Perzië en de omliggende gebieden. De stad Gandsja, toen een belangrijke handelsmetropool, werd belegerd door het Mongoolse leger. De verdediging onder leiding van Atabeg Arslan Shah was moedig maar uiteindelijk vergeefs.
Na een hevig beleg, waarbij beide zijden zware verliezen leden, viel Gandsja in handen van de Mongolen. De overwinning had grote gevolgen. De stad werd geplunderd en veel inwoners werden gedood of gevangengenomen.
Het is echter interessant dat deze bloedige slag een belangrijke wending zou brengen voor Nasiruddin Tusi.
Toen de Mongoolse legers Gandsja innemen, besluit Hulagu de stad te herbouwen. Hij wil een centraal punt vestigen waar kennis en wetenschap kunnen bloeien, en hij heeft daarvoor de hulp van deskundigen nodig. Zijn blik valt op Nasiruddin Tusi, wiens reputatie als geleerde zich al ver verspreid had.
Tusi wordt door Hulagu uitgenodigd om naar zijn hof te komen in Maragha, een stad niet ver van Gandsja. Hier sticht Hulagu een observatorium dat bekend zal staan als de “Maraga Observatorium”. Tusi wordt benoemd tot directeur van deze instelling en krijgt de opdracht om samen met andere geleerden astronomische waarnemingen uit te voeren en nieuwe theorieën te ontwikkelen.
De invloed van Nasiruddin Tusi
Nasiruddin Tusi’s verblijf in Maragha zou een periode van grote intellectuele bloei worden. Hij schrijft talloze werken over wiskunde, sterrenkunde en filosofie, waarvan vele nog steeds vandaag de dag bestudeerd worden.
Zijn meest beroemde werk is “De Geschiedenis van de Astronomische Observaties”.
In dit boek beschrijft Tusi zijn observaties van de hemellichamen en formuleert hij een nieuwe theorie over de bewegingen van de planeten. Hij wijkt hiermee af van het traditionele Ptolemaeese model en stelt voor dat de sterren zich niet rond de aarde bewegen, maar om een centraal punt in de ruimte.
Deze gedachte, hoewel revolutionair voor zijn tijd, zou pas eeuwen later door Copernicus worden ontwikkeld tot de heliocentrische theorie.
Naast “De Geschiedenis van de Astronomische Observaties”, schreef Tusi ook werken over andere wetenschappelijke onderwerpen, zoals optica en meetkunde. Hij maakte belangrijke bijdragen aan de wiskundige notatie en ontwikkelde nieuwe methodes voor het berekenen van oppervlakten en volumes.
Zijn filosofische werken behandelen thema’s als ethiek, logica en metafysica. Tusi was een fervent verdediger van de rationaliteit en pleitte ervoor dat kennis door middel van observatie en logisch denken verkregen moest worden.
Nasiruddin Tusi’s erfgoed
Nasiruddin Tusi overleed in 1274, maar zijn invloed op de wetenschap bleef eeuwenlang zichtbaar. Zijn werken werden vertaald in Latijn en andere talen en hadden een grote impact op de Europese Renaissance.
Zijn astronomische theorieën zouden Copernicus inspireren bij het formuleren van zijn heliocentrische model, en zijn wiskundige inzichten zouden worden gebruikt door later geleerden zoals Newton.
Nasiruddin Tusi’s leven is een voorbeeld van hoe wetenschap en cultuur zelfs in de meest turbulente tijden kunnen bloeien. Zijn verhaal laat zien dat intellectuele nieuwsgierigheid en de drang naar kennis grenzen kunnen overschrijden en eeuwenlang impact kunnen hebben.
Tabel: Belangrijke Werken van Nasiruddin Tusi
Titel | Onderwerp |
---|---|
De Geschiedenis van de Astronomische Observaties | Sterrenkunde |
Het Boek van de Vloeibare Vondsten | Optica |
De Verhandeling over het Bewegen van De Hemellichamen | Sterrenkunde |
Ahkâm al-ʿAql (Regels van de Rede) | Filosofie |